Geschiedenis Parochiekern Chaam

Eind zestiende begin zeventiende eeuw heersten er in Tilburg diverse pestepidemieën. Nabestaanden of familie van de overledenen ondernamen in 1587 bedevaarten naar de kapel van St. Antonius Abt, de pestheilige, in Chaam, uit dankbaarheid dat zij de ziekte hadden overleefd.

Op de plaats waar thans de protestantse kerk van Chaam staat, stond reeds in 1422 een kapel die toegewijd was aan Antonius Abt.

In 1461 werd de kapel van Chaam losgemaakt van de moederparochie van Alphen en tot parochiekerk verheven.

In de 15e eeuw werd het gebouw vergroot en in de 16e eeuw werd een toren gebouwd. Toen in 1643 de protestantse gemeente van Chaam zich had losgemaakt van Ginneken, werd de kerk van Chaam in beslag genomen door de protestanten.

Voortaan gingen de katholieken naar de mis in een schuurkerk. Deze kerk bleef nog lang na 1795 de parochiekerk voor de katholieken.

In 1841 werd met de bouw van de Antoniuskerk voor de katholieken in het dorpscentrum begonnen; het jaar daarop werd de kerk ingewijd.

In 1926 werd deze ‘waterstaatskerk’ door een nieuw gebouw vervangen. De toren van deze kerk werd in 1944 door de Duitsers opgeblazen.

In 1948 kreeg de kerk een nieuwe toren die was geïnspireerd op de middeleeuwse toren van de N.H. Kerk, die eveneens in 1944 was verwoest.

In de literatuur wordt vaak het volksverhaal vermeld dat de bouw van de middeleeuwse kerk van Chaam mogelijk zou zijn geweest dankzij de offergaven van de vele bedevaartgangers naar de patroonheilige Antonius, dit om de aanwezigheid van een (te) grote kerk in het dorp te verklaren.

Aan het begin van de 20e eeuw was Chaam als bedevaartoord populair onder boeren uit de regio.

In de volkskundevragenlijsten van 1959 noemen invullers uit Bavel en Ulicoten Antonius Abt te Chaam als heilige naar wie men bij ziekte van varkens op bedevaart gaat.

Begin jaren negentig kwamen nog steeds boeren uit de omgeving op (de zondag voor of na) de feestdag van St. Antonius Abt naar de plechtige hoogmis. Op het einde van de plechtige hoogmis ter viering van Antonius’ jaardag wordt een zegening van meel verricht en is er gelegenheid tot het vereren van de reliek van Antonius. In 1981 werden er zo’n 150 gewijde meelzakjes afgehaald die door de bezoekers werden meegenomen om na thuiskomst ter bescherming vermengd te worden met het veevoer.

Wat de huidige situatie betreft: Het is nog steeds gebruikelijk, om op de zondag, die het dichtst bij 17 januari is gelegen, een mis te vieren met wijding van het Antoniusmeel, dat na afloop door de kerkgangers kan worden meegenomen. Tijdens de Antoniusviering draagt de priester een speciaal kazuivel, met uiteraard een afbeelding van de H. Antonius Abt. Verder wordt er tijdens de mis een speciaal boekje gebruikt en wordt er een Antoniuslied van vijf coupletten gezongen.

Met dank aan Jacques Schram

 

Het lied van Antonius Abt

Antonius die Jezus volgend

een eeuw’ge zege hebt behaald

die met de kroon der schoonste deugden

en met de palm der heil’gen praalt!

U klinkt ons lied, U die wij kozen

tot vriend, tot voorbeeld, tot patroon.

Zie op onz’liefde, sterk onz’zwakheid.

hoor, hoor onz’bed’ en eerbetoon! (2x)

Gij vloodt de wereld en haar strikken

verliet het goed, dat de aarde biedt!

De gouden kluisters van de rijkdom,

zij knelden uwe ziele niet!

Uw schat en lust was God te minnen,

Hij maakt’u rijk in de woestijn.

O, leer ook ons, onthecht van ’t aardse,

met u aan God gehecht te zijn! ( 2 x)

Maar vloodt g’ook heen voor de verleiding,

die zinnen strelend lokt tot kwaad,

toch bleven rust’loos u vervolgen

en duiv’lenlist en duiv’lenhaat.

Doch, steunend op de kracht des Heren,

verwont ge roemvol ’t hels gespuis

Geen duivel zal ons ook verwinnen,

gesterkt met u door ’s Heren kruis ( 2x)

’t Gebed door arbeid afgewisseld,

verschaft in d’eenzaamheid u vreugd;

het overstroomt u met genaden,

het schonk u wondermacht en deugd.

O, patriarch der kloosterorden,

stort ons in ’t hart die heil’ge gloed,

die Godes zegen af doet dalen,

de ziel steeds sterkt door liefd’en moed ( 2x)

Antonius, zie op uw kinderen.

Aanhoor ons lied, ons smeekgebed.

Wees ons een machtige beschermer,

die steeds van ’t eeuwig onheil redt!

Wees ons ten gids bij de gevaren

op ’s levens bange oceaan.

Ons scheepje landt eens door uw leiding

in ’s hemels haven veilig aan ( 2x)